A Journey of Raagas in Hindustani Music

 

Darshana Bhuta Music Academy gave its 9th annual recital at JCNC, Jain Temple in Milpitas, CA.  Darshanaben, a mother and grand-mother is a highly accomplished artist.  Her accomplishments include numerous music Bhajan albums and a Hindi album with the title “On My Own” with lyrics by Rajesh Johri and music composed, arranged, and conducted by Shree Ashit Desai. Her other albums, “Amrit Bindu” and “Mere Praan Anandghan” were distributed by Venus Records. A woman of many talents, Darshanaben runs a highly successful music academy and her 45+ students range in age from 5 years to 85 years of age. All her students together gave an outstanding performance blending information, aalap, music and songs that included bhajans, ghazals, and Bollywood songs.

A raaga consisting of at least 5 notes, refers to the melodic mood in Hindustani classical music and is a central feature of Indian classical music, providing basic musical framework. There are 36 raagas and each one has emotional significance and is considered to be associated with season, time of day, and mood and each raaga is believed to have an impact on nature and is said to impact the emotions and mood of the audience. It is complicated to talk about raagas in this way but in this event it created an atmosphere of fun anticipation and adventure for the audience.

This entire program was organized around classical raagas that are considered suitable for different hours in the day. This incredible journey of raagas began with raaga Bhatiyaar that is sung in the first “prahar” or first hours of the day, between 4 am to 6 am. This raaga is said to possess healing qualities and to calm and console a grieved mind.

Madhviben Mehta and Asimbhai Mehta gave commentary and performed the role of MC. Wife and husband duo are immensely popular musicians in their own right and enthrall audiences with their wonderful voices in various genres including geet, ghazals, bhajans, semi-classical songs and are bay area’s beloved raas-garba singers. They both have a number of albums to their credit which are available on iTunes and on Amazon music store.

Raaga Bhairav sung during the second prahar of the day between hours of 6 am and 12 noon, depicts peaceful, serious, and serene mood. The song from this raaga that Darshanaben had chosen was “Jago Mohan Pyare” from film “Jagte Raho”.  Raaga Charukeshi also sung during these hours, is newly adapted from Karnatik music to Hindustani music and is very melodious. The audience was enthralled listening to “Syam teri bansi pukare Radha naam” from the MC duo themselves, Madhviben and Asimbhai Mehta. Raaga Ahir Bhairav, is also sung during the second prahar of 6 am to 12 noon and depicts meditative mood of early morning hours. From 1963 film, “Meri Surat, teri ankhen”, the singers sang these beautiful lyrics…
Na kahi chanda, na kahi tare
Jyot ke pyase mere, nain bichare
Bhor bhi aas ki kiran na laayi
Pucho na kaise maine rain bitai

During the next prahar, from 12 noon to 4 pm, considered 3rd prahar of the day, raaga Bhimpalasi offers mood of bhakti and the singers sang Meerabai’s bhajan, “ari me to prem diwani”.  Also sung during this prahar, is raaga Brindabani Sarang that creates romantic and mystical mood.

Fourth prahar of the day begins towards the end of the busy day, from 6 pm to 8 pm. Raaga Bhopali sung at this time, known as Mohanam in Carnatic music, tends to be among the basic raagas of Hindustani music. Singers sang beautiful, melodious “jyoti kalash chhalke”. Raaga Yaman, also one of the  basic raagas, is sung during this fourth prahar and creates mood of bhakti and shringar, when a lover looks forward to welcoming the beloved. The halls reverberated with two beautiful melodies, “jab deep jale aana” from film Chitchor and “chandan sa badan” from 1968 film Saraswatichandra.  Raaga Madhuvanti also sung in the 4th prahar of 6-8pm, expresses gentle loving sentiment and all students sang together to honor this raaga.

The fifth prahar in the 24 hour cycle, takes us in the early  hours of the night between 8 pm and 10 pm. Raaga Kedar sung at this time, is offered in melodies to Lord Shiva and is therefore placed on a high pedestal in Indian classical music. Next, all students joined also by their Guru, Darshanaben and the MCs, together sang “Vande Mataram”, the national song of India, in Raaga Des and rightfully created a mood of compassion. Raaga Khamaj, also sung during these hours, creates light and enthralling mood and is sung in thumris, thappas, and bhajans. Singers sang Gandhiji’s favorite, Meerabai’s bhajan, “ Vaishanav jan to tene re kahiye”.

Raaga Kirvani creates a somber and romantic mood and raaga Bageshri creates a mood of “virah” or longing and are sung during the hours of 10 pm to 12 am when night is still young for lovers, especially for lonely lovers. As melodious song “Radha na bole re” was sung, it had just that effect.

The seventh prahar, between 12 am to 2 am offers two raagas.  Raaga Malkauns is one of the oldest raaga and renders serious and meditative mood, befitting the midnight hours. This raaga is believed to have calmed Lord Shiva and the group sang “pag ghungharoo bandh”. Raaga Darbari is a popular raaga sung deep in the night and is said to have therapeutic effect and to cure insomnia.  Audience revelled in the lulling melody “tora man darpan kahlaye” sung in this raaga. Literal translation of these lyrics is Your mind is the mirror. That reflects both good and bad, It watches the flow and reveals to all!

Last or eighth prahar in a 24 hour music cycle occurs between the hours of 2 am and 4 am. Raaga Kalawati is said to to create a pleasant, serene and welcoming mood for the new day, in the early hours.  The MCs sang beautiful composition “Shubh Swagatam” that was a welcoming song in recent Asian games opening ceremony. Shree Ashit Desai conducted Pandit Ravi Shankarji’s orchestral compositions for this song.  Raaga Bhairavi offered at the end of this beautiful journey of raagas is said to create an atmosphere of piety and amicability. When the group sang Zaverchand Meghani’s “kasumbino raang”, honoring the motherland, it had a truly mesmerizing effect on the audience.

Such an outstanding program not only speaks very highly of our beloved Darshanaben but also of the community of parents and singers in the bay area who support the academy and graced this occasion. A very special mention goes to the chief guest Shree Alap Desai who made a special journey from India, for this event. There aren’t words to describe this amazing young artist, singer, and composer. Born to artists and recipients of numerous distinctions and awards, Shree Ashit and Hema Desai, Alapji began his musical journey at a young age of 3 and has never looked back. He offers originality in his music and enthralled the audience with two beautiful songs, a bhajan, “baje muraliya baje” and a ghazal, and ended the program to a standing ovation from a packed audience.

કેલીફોર્નિયા ના બે એરિયા માં ડગલો દ્વારા ગુજરાતી ભાષા ના પ્રસંગો અને ઉજવણી

કેલીફોર્નિયા ના બે એરિયા માં ડગલો દ્વારા ગુજરાતી ભાષા ના પ્રસંગો અને ઉજવણી
મારો ભાષા પ્રવાસ
ડગલો દ્વારા પ્રસ્તુત રાષ્ટ્રકવિ શ્રી ઝવેરચંદ મેઘાણી ની રચનાઓ – ગુજરાત દિવસ નિમિતે

મારો જન્મ ગુજરાત રાષ્ટ્ર ના સૌરાષ્ટ્ર જિલા ના ભાણવડ કરીને નાનકડા ગામ માં થયો હતો. મારા બાપુજી હમેશા ભાણવડને દુનિયા ની રાજધાની કહીને લલકારો આપતા અને કાયમ ગુજરાતી સંસ્કૃતિ ને જીવંત રાખવા ની સુચના આપતા. જન્મ પછી તુરંત અમને ઈથેઓપિઆ દેશ ની રાજધાની એડિસ અબાબા માં સ્થાયી થવાનું થયું અને મારું બાળપણ ત્યાં જ વીત્યું. એડિસ માં ગુજરાતી ભાષા ને જીવંત રાખવા માટે ગુજરાતી સમુદાયે ગુજરાતી ભાષાની શાળા શરુ કરેલી અને જિંદગી ના પહેલા દાયકા દરમ્યાન મારું ભણતર ગુજરાતી માં થયું. સાથે સાથે અમે ઇથિઓપિઆ ની ભાષા અમહારિક પણ શીખ્યા. ભારત આવ્યા પછી અમને અંગ્રેજી માધ્યમ મા દાખલ કરવામાં આવ્યા ત્યારે મેં માધ્યમ ના બદલવા માટે ખુબ ધમપછાડા કર્યા. મારું પ્રિય ગુજરાતી છોડવાનું દુખ મને અતિશય થયું. પરંતુ થોડા વખત માં મને અંગ્રેજી ભાષા ઉપર પણ ખુબ પ્રેમ જાગ્યો અને પાણી માં માછલી ભળી જાય તેમ મેં અંગ્રેજી ભાષા ને અપનાવી લીધી અને ધીમે ધીમે અંગ્રેજી સાહિત્ય ઉપર મારો પ્રેમ અને મારું વર્ચસ્વ વધવા લાગ્યું. ઇથિઓપિઆ ની અમહારિક ભાષા ભુલાતી ગયી, ભારત ની રાષ્ટ્રભાષા હિન્દી મોઢે ચડતી ગયી, મહારાષ્ટ્ર ની ભાષા મરાઠી અને ફ્રેંચ બોલવાની કોશિશ ચાલુ રહી. માતૃભાષા ગુજરાતી માટે જે પ્રેમ પારકી ભૂમિ માં ગુજરાતી સમુદાય માં સીચાયેલો તે માતૃભુમી માં એટલો જીવંત રહ્યો નહિ. ઘણા વર્ષો પછી વળી પાછી જે પારકી ભૂમિ ને પોતાની કરી એવા અમેરિકા દેશ માં ડગલો એ તે પ્રેમ જાગૃત કરાવ્યો. બે એરીઆ ના ગુજરાતી સમુદાયે પ્રેમ થી સીચેલો ડગલો એટલે ગુજરાતી ભાષા ને જીવંત રાખવાનો નમ્ર પ્રયત્ન. આ સરળ વાક્ય એ સ્પષ્ટ દર્શાવતું નથી કે ડગલો ને ઘણા સ્વયંસેવકોએ નિઃસ્વાર્થ ભાવે સેવા આપી પ્રચંડ મહેનત, પ્રયત્ન, પ્રેમ અને લાગણી સાથે સીચેલ છે અને ગુજરાત ને ગૌરવ આપે તેવા કલાકારો ના નિઃસ્વાર્થ ફાળા દ્વારા યોજાયેલ દરેક ડગલો ના કાર્યક્રમો માં ગુજરાતી સાહિત્ય અને સંસ્કૃતિ, ગુજરાતી કવિતા અને ગીતો દ્વારા અને ગદ્ય, અને નિષ્ણાત ભાષ્ય દ્વારા તેમજ ન્રીત્યનાટિકા ના માધ્યમ થી ગુજરાતી સાહિત્ય ને વાચા આપવાની કોશિશ થાય છે. ડગલો સરળ અભિવ્યક્તિ અને ભાષા પ્રશંસા માટે એક મંચ પૂરો પાડે છે. અને બંને ભાષાઓ, અંગ્રેજી અને ગુજરાતી, ઉપલબ્ધ હોવા છતાં, તે અનુભવ નું વર્ણન હું કરી નથી શક્તિ કે જે ભાષા માં તમે પહેલા શબ્દો શીખ્યા અને બોલ્યા, જે ભાષા માં તમે માં ને પ્રેમ થી સંબોધી, જે ભાષા માં તમે પહેલી વખત દુનિયા નો અનુભવ કર્યો, તેને ઘણા વર્ષો પછી વળી સાંભળવાનો નો લહાવો મળે ત્યારે હ્રિદય માં જે અદભૂત રોમાંચ થાય, જયારે કસુંબલ કાવ્યો નો રંગ ચડે, અને જે જલસો પડે તેનું વર્ણન કરવું મુશ્કેલ છે.  વધારે માહિતી માટે ડગલો નો સંપર્ક સાધો at gujaratidaglo.wordpress.com .

ફરી પાછી કરાવી ડગલો એ માતૃભાષા સાથે ઓળખાણ
માત્ર એક જ હેતુ, ગુજરાતી સાહિત્ય અને કાવ્યો ને માણ
ગુજરાતી બોલ, ગુજરાતી વાંચ, લે ગુજરાતી ભાષા માં ગૌરવ
કમિંગ ને ગોઇંગ ને બદલે, બાળકો ને ક્યારેક ગુજરાતી માં બોલાવ
જે ભાષા માં પહેલી વાર મા સાથે મીઠી મીઠી વાતો કરી,
ભાન્દુડા સાથે લડાઈ કરી, ફરી બોલો તે ભાષામાં જરી
ભલે શીખો અંગ્રેજી ને ફ્રેંચ અને ફરો દેશ દેશાન્તેર
પણ માતૃભાષા ભૂલશો નહિ તે સુચના છે જરૂર

ડગલો ના બધા કાર્યક્રમો અતિ સુંદર રહ્યા છે. હમણા શ્રી ઝવેરચંદ મેઘાણીજી ની પુણ્યતિથિ નિમિતે અને ગુજરાત દિવસ ની ઉજવણી ના પ્રસંગે ડગલો  ના પ્રતિભાશાળી કલાકારો દ્વારા કાવ્યો ની કદી ન વિસરાઈ તેવી રમજત માણી. મેઘાણી ના કાવ્ય ની દરએક પંક્તિ માં એટલો અર્થ ભરેલો છે, એટલી સુંદર લાગણીઓ દર્શાવી છે કે દરેક પંક્તિ કાવ્ય ની બહાર પણ પોતાની મેળે અડીખમ ઉભી રહી શકે છે. આ ખાસ પ્રસંગ ની યાદગીરી રૂપે અહી મેં તેમના ભિન્ન ભિન્ન કાવ્યો માં થી એંક પંક્તિ લઇ ને તેમાં ફક્ત બે ત્રણ શબ્દ બદલી અથવા ઉમેરી ને જે કલાકારોએ એમના કાવ્યો ને વાચા આપી તેમના નામ સાથે ઉમેરીને અહી લખી છે. જે મિત્રો આ પ્રસંગ ચુકી ગયા હોય તેઓ મેઘાણીજી ના આ કાવ્યો ને શોધી ને વાંચશો જરૂર. તેને માણો અને ફક્ત એક પંક્તિ ઉપરથી ઓળખી કાઢો તેમના કાવ્યને અને પછી ઓળખી કાઢો દરેક પંક્તિ માં જે જે નવા શબ્દો બદલાયા છે કે ઉમેરાયા છે તેને.

કર્ય રે વાણીયાણી તારા શબ્દ ના મૂલ
જાવા ધ્યો, સીલીકોન વેલી ના ઠાકોર
મારા કાવ્ય માં તારું થશે ખિસ્સું ડુલ

તમે મારા દેવ ના દીધેલ છો, અમેરિકા માં અમારા માગી લીધેલ છો
મેઘાણીજી તમારા કાવ્યો અમર થઇ ને રો

આભ માંથી ચાંદો રેલે ચાંદની, હે….. પાથરે જાણે કવિતાના ઓછાડ રે
મધરાતે હેતલબેન સંગીત ના સુર છોડતી

માધવીબેન હો! મુને થોડી ઘડી
તારો આપ અષાઢીલો કંઠ

ધીરા વાજે રે મીઠા વાજો,
ડીમ્પલ ભાઇ હો,
તમે ધીરા રે ધીરા ગાજો

હસતે મુખડે અસીમ રાણા
કાવ્ય માં જઈ સમાણા:
સંભળાવ્યા મેઘાણીજી ના ગાણા