દ્રષ્ટિકોણ 107: વાંચન એટલે (on reading)

કસરત કરવાથી શરીર તંદુરસ્ત રહે છે તે પ્રમાણે વાંચન થી મન તંદુરસ્ત રહે છે.  વાંચન પ્રાર્થના નો પણ એક પ્રકાર છે. જે રીતે ખરા મન થી પ્રભુ ભજન માં વ્યસ્ત વ્યક્તિ ને આસ પાસ નું ધ્યાન રહેતું નથી તે રીતે વાંચન માં ધ્યાનગ્રસ્ત હોઈએ ત્યારે આપણે તેમાં એવા ડૂબી જઈએ છીએ કે આજુબાજુ ના વાતાવરણ ને ભૂલી જઈએ છીએ. વાંચન થી સહાનુભૂતિની કેળવાય છે. થોડીવાર માટે જયારે આપણે બીજાના જૂતામાં ચાલીએ છીએ, બીજાની નજરે દુનિયાને નિહાળીએ છીએ ત્યારે સ્વાભાવિક રીતેજ બીજા લોકો પ્રત્યે સહાનુભૂતિ અને મમતા જાગે છે.

માર્ક ટ્વેઇન જે અમેરિકન લેખન સાહિત્યના પિતા સમાન ગણાય છે. તેમણે – http://bit.ly/2QIVNlM 

મિસિસિપી નદી ઉપર કામ કરતા નદીના કિનારે રહેતા ખેડૂતો, તેમની પત્નીઓ, જુગારીઓ, નેટિવ અમેરિકનો, બ્લેક અમેરિકનો, મોટા ઝાડ કાપનાર લમ્બરજેક્સ વગેરે  લોકો નું અને તેમની રહેણીકહેણી નું બારીકાઈથી નિરીક્ષણ કરીને સુંદર વર્ણન કર્યું છે. તેમના લેખન દ્વારા વાચકોને અમેરિકાની સાંસ્કૃતિક લેન્ડસ્કેપ વિષે સુંદર માહિતી જ નથી મળતી પરંતુ તેમના વાતાવરણ માં તે લોકો જોડે બેસીને મહેફિલ માણતા  હોઈએ અને તે બધા આપણા મિત્ર હોય તેવું લાગે છે. 

ખરું કહું તો વાંચન આપણને આમ તો ઘર થી દૂર દૂર લઇ જાય છે. પણ જ્યાં પહોંચીએ ત્યાં ઘર હોય તેવો માહોલ સર્જાવી આપે છે.  

 

જગત કલ્યાણ માટે પ્રાર્થના

અર્પણ કરું છું હું કેલીફોર્નીઆથી દર્શના
કરુણામય બ્રહ્માંડ પાસે મારી પ્રર્થના
કુદરત તારી વિસ્મયભરી સૃષ્ટિના માનમાં
સ્વિકારજે જગત કલ્યાણ માટે મારી ભાવના 

ભલે કરીએ મંત્ર જાપ સંતનામ ને પ્રાર્થના
અદભુત કુદરતને પહેલા પ્રણામ આપણા
માફ કરજે તારી બલિહારી અમે ન સમજ્યા
તારી સૃષ્ટિના દરેક કણ સુધી પહોંચે આ ભાવના
વૈજ્ઞાનિકોને અર્પણ બીજી અભ્યર્થના
ડોક્ટર નર્સ ને કાળજીકારોને ત્રીજી અર્ચના
આરોગ્ય વ્યાવસાયિકો (હેલ્થ પ્રોફેશનલ્સ) ને નમ્ર યાચના
અમ સંગ સાંભળજો તમારી આરોગ્યતા
લોકકલ્યાણકર્તાઓ માટે ચોથી પ્રાર્થના
બીજા નું ભાડું ભરવાનું, માસ્ક બનાવવાના
ગ્રોસરી લાવવાની, ગાઉન સીવવાના
તેમને વંદન, તેમના સ્થાસ્થ્યની પ્રાર્થના
પાંચમે કલ્યાણ થાય અબોલ પશુ પક્ષીઓના
સર્વ જગત કલ્યાણ માટે અર્પણ આ પ્રાર્થના 

 

દ્રષ્ટિકોણ 107: અનામી એટલે (on nameless)

અનામી એટલે………

અનામી એટલે… વિષય ઉપર…. માત્ર વ્યક્તિઓને જ નહિ, પરંતુ લાગણીઓને પણ આપણે નામ આપીએ છીએ અને ક્યારેક તે નામ પ્રબળ લાગણીઓને દર્શાવવા માટે પૂરક નથી. 

અત્યારે કોરોનવાઈરસ ને લીધે આપણે મળવાનું નથી અને અંતર રાખવાનું છે. ઘરમાં સાથે રહેતા પણ એકબીજાને મોકળાશ આપવી પડે છે. મારી દીકરી કોરોનવાઈરસ દર્દીઓ જોડે કામ કરે છે તેને હું મળી સકતી નથી  પણ તેને યાદ રાખીને બે વાત કરું છું. 

ખલિલ જિબ્રાને કહ્યું છે ।…

“તમારી એકતામાં અંતર રહેવા દ્યો. વચ્ચે થોડી જગા રાખો, એકમેકને મોકળાશ આપો અને આકાશના પવનને વચ્ચે નૃત્ય કરવા દો. પ્રેમ કરો પણ પ્રેમ ને બંધન ન બનાવો।  સાથે ગાઓ, આનંદ કરો, પરંતુ દરેકને એકલા રહેવા દો, જેમ વીણા ના તાર અલગ હોય છે, છતાં સાથે મળીને સંગીત ના સુર કાઢે છે. એકમેક જોડે ઉભા રહો પણ એકદમ નજીક નહિ; એ રીતે જેમ મંદિર ના થાંભલા સાથે ઉભા રહીને આખું મંદિર ઊંચકી રાખી શકે છે તેમ”.

બીજું, જીવન ના સાચા બંધનોને અકબંધ રાખનાર એક અનામી લાગણી, અનામી તાકાત છે, જે તેમને તૂટવા નહિ દ્યે. તેવા ઊંડા બંધન ને કદાચ શબ્દોમાં વર્ણવી ન શકું તો પણ આપણે જાણીએ છીએ તેવી અનામી તાકાત પ્રેમ વચ્ચે અંતર હોય ત્યારે પણ પ્રેમ ના તાંતણાને ટકાવી રાખે છે.  

 

દ્રષ્ટિકોણ 106: જીવન એટલે (on life)

ઓસ્ટ્રિયામાં વિક્ટર ફ્રેન્કલ નામના એક ન્યુરોલોજિસ્ટ વસતા હતા. તેમને નાઝી કોન્સેન્ટ્રેશન કેમ્પ માં કેદ કરવામાં આવેલ અને ત્યાં અસહ્ય હાલતમાં રહેતા રહેતા તેમણે એક ચોપડી લખવાનું વિચાર્યું અને કેદ માંથી બહાર આવ્યા બાદ તે પ્રકાશિત થઇ તે ચોપડી નું નામ છે – “અર્થ ની શોધ” સર્ચ ફોર મીનિંગ. જીવન માં આપણે કૈક મીનિંગ કૈક અર્થ શોધતા હોઈએ છીએ. અર્થ વગરનું જીવન ડેડ જીવન છે. 

 

ફ્રેન્કલ ના કહેવા પ્રમાણે જીવન ત્રણ રીતે અર્થસભર બને છે. 1) હેતુપૂર્ણ કાર્ય। રિટાયર્ડ માણસ અથવા ઘરકામ કરતી સ્ત્રી પણ હેતુપૂર્ણ કાર્ય કરતા હોય છે જેમાં તેમને સંતોષ પ્રાપ્ત થાય છે ને જીવન ની આશા બનેલી રહે છે.  2) પ્રેમ। તેમની અનુભૂતિ નું વર્ણન કરતા ફ્રેન્કલ કહે છે કે ગાર્ડ તેમને મારી મારીને કામ કઢાવે ત્યારે પણ તેઓ તેમના મનમાં તેમની પત્ની જોડે વાત કરી લેતા. અવારનવાર તેમને તેમની પત્ની નો અવાજ સંભળાતો અને તેઓ માનતા હતા કે અને તેમના કુટુંબ તરફ ના પ્રેમ ને લીધે અને ફરી મળવાની આશાએ જ તેમને જીવાડી રાખ્યા. અને 3) પડકારનો સામનો કરવાની હિમ્મત. સુખ અને દુઃખ જીવનનાજ બે પાસા છે. સુખ ઘણીવાર ઢોલ વગાડતું આવે છે જયારે દુઃખ અવાજ વગર આવીને ઉભું રહે છે. પણ જો મુસીબત અને દુઃખ નો પડકાર જીલવાની હિમ્મત વ્યક્તિ હારી જાય ત્યારે જીવન ધીમે ધીમે બુજાય જાય છે. ફ્રાંકેલે કહ્યું કે વ્યક્તિ પાસેથી તેની દરેક સ્વતંત્રતા બીજા છીનવી શકે છે, સિવાય એક. ગમે તે પરિસ્થિતિ માં કેવું વલણ ધારણ કરવું તે આપણા હાથ માં છે. અને તે સ્વતંત્રતા માં જે વ્યક્તિ હકારાત્મક અભિગમ ધારણ કરી ને મુસીબત નો સામનો કરે છે તે વલણ તેને જીવન અને અર્થ બક્ષે છે. 

 

અને હેતુ, અર્થ, પ્રેમ, અને હકારાત્મક વલણ સાથેની જિંદગી એટલે જીવન.

દ્રષ્ટિકોણ 105: સપના એટલે? (on dreams)

આજે એક ફિલ્મ ની વાત કરીએ. અલંકૃતા શ્રીવાસ્તવ દ્વારા દિગ્દર્શિત ફિલ્મ, “લિપસ્ટિક અંડર માય બુરખા” માં ચાર સ્ત્રીઓની વાત કહેવામાં આવી છે. રિહાના ઘરે બુરખામાં બંધ હોય છે અને તેની મા ને લોકોના બુરખા સીવડાવવામાં મદદ કરે છે. પરંતુ ઘરની બહાર નીકળતાંજ બુરખો બેગ માં નાખી અને જીન્સ પહેરીને લેડ ઝેપલિન ના ગીતા ગણગણે છે. શીરીન પતિ ના હાથે માર ખાય છે પણ પતિ કામ ઉપર જાય તે દરમ્યાન સેલ્સ ગર્લ નું કામ કરીને જોરદાર પૈસા બનાવે છે. બ્યુટીશ્યન નું કામ કરતી લીલા સંભોગ માં શાંતિ મેળવે છે અને દિલ નું દર્દ દૂર કરે છે. અને મોટી વયની ઉષા ને એક બુઆજી તરીકે ઘરે ખુબ માન મળે છે પણ રાત ના એકાંત માં તે પુરુષ સ્પર્શ માટે ઝંખે છે અને છુપી રીતે ફોન માં વાતો કરીને ફોન સંભોગ કરે છે.  

આ ચાર મહિલાઓ, વાસ્તવિકતા અને સપના વચ્ચેની પાતળી રેખા ઉપર જીવે છે. અસહ્ય જીવન અને સામાજિક પ્રતિબંધો વચ્ચે રહીને પણ આવનાર ભવિષ્ય આજ કરતા સુંદર હશે તેવી કલ્પના દ્વારા, સપના સજીવન રાખીને, સપના ના સંગાથે, આનંદ ની પળ ની અનુભૂતિ તેઓ કરી લ્યે છે.

માર્ટિન લુથરે કહેલું કે આપણે મર્યાદિત નિરાશા સ્વીકારવી જોઈએ અને સ્વીકારવી પડે છે પરંતુ જીવનમાં આશા ક્યારેય ગુમાવવી જોઈએ નહીં। અને તેજ આશાના બળે આ દેશ માટેનું તેમનું સપનું સાકાર થયું.

સપના એટલે આશા.

દ્રષ્ટિકોણ 104 : સેપ્સિસ ની જાણકારી અને નવી ટેક્નોલોજી

 

મિત્રો, શનિવારે પ્રકાશિત થતી દ્રષ્ટિકોણ કોલમ ઉપર તમોને આવકારું છું.  આજે આપણે સેપ્સિસ વિષે માહિતી કેળવીએ અને તે પછી એક નવી ટેક્નોલોજી વિષે વાત કરીશું। 

સેપ્સિસ શું છે?

સેપ્સિસ વિષે જાણવું જરૂરી છે કેમે ગમે ત્યારે આપણે હોસ્પિટલ માં ભરતી થઈએ ત્યારે સેપ્સિસ થવાની સંભાવના વધી જાય છે.  દર વર્ષે, અમેરિકામાં, 5 લાખ લોકો સેપ્સિસ સંબંધિત ગૂંચવણોને કારણે મૃત્યુ પામે છે. તો સેપ્સિસ શું છે? ક્યારે પણ કોઈ પણ ચેપી જંતુઓ શરીર માં પ્રવેશ કરે ત્યારે શરીર તેમની સામે લડવા અને તેમનો સામનો કરવા માટે તૈયારી કરે છે અને લોહીના પ્રવાહ માં રસાયણો વહેતા મૂકે છે. હોસ્પિટલ માં સર્જરી, સ્ટેન્ટ વગેરે મુકવા માટે શરીર ને ખોલવામાં આવે છે ત્યારે ત્યાંથી બેકટીરિયા ને શરીરમાં પ્રવેશવાનો માર્ગ મળે છે અને હોસ્પિટલ માં રોગ ના જંતુઓ હોવાની શક્યતા પણ વધુ હોય છે, તેથી હોસ્પિટલ માં ચેપ લાગવાની ગંભીર શક્યતા છે.

જયારે ચેપ લાગે અને શરીર તે જંતુઓનો સામનો કરવા માટે રસાયણો વહેતા મૂકે ત્યારે વ્યક્તિની નાજુક પરિસ્થિતિ હોય તો તે રસાયણો જંતુ નો સામનો કરી શકતા નથી અને શરીર વધુ ને વધુ રસાયણો વહેતા કરે છે. આખરે તે રસાયણો શરીર ને જંતુ થી બચાવવાને બદલે શરીર ની સામે વળતો હુમલો કરે છે અને શરીર ની પેશીઓ અને પછી શરીર ના કિડની લીવર વગેરે અંગો ઉપર હુમલો કરે છે અને તેને નુકશાન પહોંચાડે છે. તેને કારણે એકદમ જલ્દી વ્યક્તિનું બ્લડ પ્રેશર નીચે જાય છે અને હૃદય નબળું પડી જાય છે ત્યારે તેને સેપ્ટિક શોક કહેવાય છે. એક વાર જો વ્યક્તિ સેપ્ટિક શોક માં જાય તો 40 ટકા શક્યતા છે કે તેનું મ્ર્ત્યુ થાય. તેવા મૃત્યુને સેપ્સિસ શોક થી થયેલ મૃત્યુ કહેવાય છે. ચેપ લાગવાથી સેપ્સિસ માં પહોંચ્યા બાદ સેપ્સિસ શોક અને મૃત્યુ વચ્ચે થોડા કલાકો જ હોય છે. તેવા સમયે સાચી દવા મળવાથી વ્યક્તિ બચી શકે છે. તે વિષે નીચે વધુ વાત કરીએ।

સામાન્ય રીતે સેપ્સિસ કોને થઇ શકે?

જો વ્યક્તિ ખુબ નાની ઉમર નું હોય અથવા ખુબ મોટી ઉમર નું હોય, જો વ્યક્તિને પહેલે થી બીમાર અવસ્થામાં હોય અને તેની ઈમ્યૂનિટી ઓછી હોય, જો વ્યક્તિને ડાયાબિટીસ અથવા કોઈ લીવર નો રોગ હોય, જો વ્યક્તિ ઇન્ટેન્સિવ કેર માં હોય, જો વ્યક્તિને શરીર ઉપર ખુલ્લા ઘા હોય, જો વ્યક્તિ પ્રેગ્નન્ટ અવસ્થામાં હોય, જો વ્યક્તિ પહેલે થી એન્ટિબાયોટિક દવા ઉપર હોય, તેવા વ્યક્તિઓને સેપ્સિસ થવાની શક્યતા વધે છે. અને એકવાર સેપ્સિસ નો ઉથલો આવે પછી તે કાબુમાં આવે તો પણ ફરી સેપ્સિસ થવાની શક્યતા વધે છે. 

 

એન્ટિબાયોટિક દવા 

તો ચેપી જંતુઓનો સામનો કરવા માટે  અપાતી એન્ટિબાયોટિક દવા કેમ દરેક સમયે બરોબર ધાર્યું કામ કરતી નથી?

જો કોઈ વ્યક્તિના શરીર ઉપર ચેપી જંતુઓ ઉથલો મારે તો તુરંત જ તેને સાચી એન્ટિબાયોટિક દવા આપવામાં આવે તો તેની બચવાની શક્યતા ઘણી વધી જાય છે. પરંતુ મુખ્ય સમસ્યા એ છે કે સાચી એન્ટિબાયોટિક કઈ રીતે આપવી? સાચી દવા આપવા માટે પહેલા કેવા જંતુઓ એ શરીર માં પ્રવેશ કર્યો છે તે જાણવું જરૂરી છે.

જંતુઓની ઝડપી ઓળખ ની સમસ્યા 

તમને ક્યારેક શરીર માં કોઈક સમસ્યા હોય તો ઘણીવાર ડોક્ટર બ્લડ લેવા માટે લેબ માં મોકલે। તેનું કારણ એ છે કે તે બ્લડ લ્યે તે પછી પેથોલોજીસ્ટ તેને તપાસે અને કેવા જંતુ ને લીધે તમને પ્રોબ્લેમ થયો છે તેનું નિદાન કરે. તે બધી વિધિ કરવામાં સમય લાગે છે. ઘણી વખત ત્રણ કે ચાર દિવસ પછી કેવો રોગ છે તેનું નિદાન થાય છે અને પછી દવા આપવાની શરૂઆત કરવામાં આવે છે.  જો ઝડપી નિદાન થાય અને તુરંત સાચી એન્ટિબાયોટિક વ્યક્તિને આપવામાં આવે તો તે સેપ્ટિક શોક માં જતા પહેલા જ બચી શકે. બ્લડ ક્લચર કરતા વધુ સમય લાગે છે તેટલુંજ નથી પરંતુ જો વ્યક્તિ પહેલેથી બીમાર હોય અને કોઈ એન્ટિબાયોટિક ઉપર હોય તો પણ બીજા નવા જંતુઓને ઓળખવાની જટિલતા વધી જાય છે.  સમય ની મર્યાદા માં અને સેપ્સિસ થાય તે પહેલા સારવાર કરવા માંગતા ડોક્ટરો ક્યારેક બ્લડ ક્લચર ની રાહ જોવા માંગતા નથી અને અનુમાન કરીને એન્ટિબાયોટિક આપી દ્યે છે. પણ તેમાં તો લાગ્યું તો તિર અને નહિ તો તુક્કો જેવું છે અને 40 પ્રતિશત એન્ટિબાયોટિક વ્યર્થ અપાય છે.

નવી ટેક્નોલોજી 

બાયોએફિનિટી સાયન્સિસ કરીને એક કંપની છે તેણે હમણાં નવી શોધ કરી છે. અને તેમની ટેક્નોલોજી 10 મિનિટ માં લોહી તપાસીને મોટા ભાગના જંતુઓને ઓળખી શકે છે. હું અહીં આ ટેક્નોલોજી ને વિસ્તાર થી સમજાવી શકીશ નહિ પરંતુ મારા અંગ્રેજી બ્લોગ ઉપર તેના વિષે વાંચી શકો છો. http://bit.ly/2mQcmji ,

 

 

દ્રષ્ટિકોણ 103: એન્ટિબાયોટિક રેઝિસ્ટન્સ

મિત્રો શનિવારે પ્રકાશિત થતી દ્રષ્ટિકોણ કોલમ ઉપર હું, દર્શના વારિયા નાડકર્ણી તમોને આવકારું છું. આ કોલમ ઉપર આપણે જુદા જુદા વિષયો ઉપર નવી માહિતી અથવા નવા દ્રષ્ટિકોણ થી ચર્ચા કરીએ છીએ.  ગયા અંકે આપણે એન્ટિબાયોટિક વિષે થોડી વાતો કરી http://bit.ly/2UfPJU5 .  આ અંકે આપણે એન્ટિબાયોટિક પ્રતિકાર (રેઝિસ્ટન્સ) ઉપર ચર્ચા કરીએ. 

 

એન્ટિબાયોટિક દવા વિષે વાત કરતા આપણે નોંધેલ કે આ દવાની શોધ દુનિયા સ્વાસ્થ્ય ની બાબતે અને મ્ર્ત્યુ ના દર માં ઘટાડો કરવામાં એકદમ મહત્વપૂર્ણ શોધ ગણાય છે. પરંતુ અજ્ઞાનતા અને ગેર ઉપયોગ ને લીધે એન્ટિબાયોટિક રેઝિસ્ટન્સ વધવાને લીધે દુનિયાના સ્વાસ્થય માટે મોટું જોખમ ઉપસ્થિત થઇ રહ્યું છે. 

 

હમણાં ભારતમાં વસ્તી મારી બહેનપણી એ મને કહ્યું કે તેની બાજુમાં રહેતા ભાઈ ને થોડી ઉધરસ આવવા લાગી અને તેમને હોસ્પિટલ માં લઇ ગયા અને ત્યાં ટીબી ના રોગ નું નિદાન થયું અને હવે કોઈ પણ દવાથી તેમનો ટીબી કાબુમાં આવી શકતો નથી. તેણે મને પૂછ્યું કે આવું બની શકે, દુનિયા માં આટલી જોરદાર દવાઓ છે અને કોઈ દવા અસર ન કરે તેવું કેમ બની શકે? એવું બની જ રહ્યું છે. માત્ર ટીબી જેવા રોગ નહિ, પરંતુ ન્યુમોનિયા, ગોનોર્રહિયા, સાલ્મોનેલોસિસ જેવા ચેપી રોગો જે એન્ટિબાયોટિક દવા લેવાથી તુરંત કાબુમાં આવી જતા હતા તે હવે ભારે માં ભારે એન્ટિબાયોટિક લેવા છતાં કાબુમાં આવતા નથી. અને દુનિયા માં તેને લીધે સ્વાસ્થ્ય માટેનો ખર્ચ વધી રહ્યો છે. એન્ટિબાયોટિક રેઝિસ્ટન્સ ને લીધે લોકોને હોસ્પિટલ માં વધારે સમય માટે રહેવાની જરૂર પડે છે, અને વધુ અસરકારક અને મોંઘી એન્ટિબાયોટિક વાપરવાની જરૂર પડે છે. અને તેમ છતાં મ્ર્ત્યુ ના દર માં વધારો થયો છે.  તો તેમ કેમ? 

 

એન્ટિબાયોટિક શરીર ને નુકશાનકારક બેકટીરિયા ને નાબૂદ કરવા માટે ઉપયોગ માં લેવાય છે. પરંતુ આ બેકટીરિયા જયારે દવા કરતા વધુ શક્તિશાળી બની જાય છે ત્યારે કોઈ પણ દવા તેમના ઉપર અસર નથી કરી સકતી.  

 

કઈ રીતે આપણે એન્ટિબાયોટિક નો ગેરઉપયોગ કરીએ છીએ. 

પહેલ વહેલા તો એન્ટિબાયોટિક લેતા પહેલા બેકટીરિઅલ ઇન્ફેક્શન જ છે તેનું ચોક્કસ નિદાન જરૂરી છે. હું નાની હતી ત્યારે મને ગળું દુખે કે હું તુરંત એન્ટિબાયોટિક લઇ લેતી. પરંતુ શરૂઆત માં માત્ર વાઇરલ ઇન્ફેક્શન હોઈ શકે અને તેના ઉપર એન્ટિબાયોટિક અસર કરતી નથી. તેને માટે બીજી રીતે આરામ લઇ અને તે ઇન્ફેક્શન તેની મેળે કાબુમાં આવે તે માટે મારે રાહ જોવી જોઈએ. ડોક્ટરોએ એન્ટિબાયોટિક નું પ્રિસ્ક્રિપશન આપતા પહેલા બેકટીરિઅલ ઇન્ફેક્શન જ છે તેનું નિદાન કરવું જોઈએ. બિન જરૂરી રીતે લેવાથી તેની આડ અસર જ નહિ પરંતુ જરૂર સમયે તેની અસર થવી જોઈએ તે ઓછી થઇ જાય છે. 

 

એન્ટિબાયોટિક એવી દવા નથી કે બે વાર લેવાથી સારું લાગે એટલે તેને બંધ કરી દેવાની. પૂરો કોર્સ કર્યા વગર તેને વચ્ચે થી બંધ કરી દેવાથી બધાજ બેક્ટિરિયા શરીર માંથી નાબૂદ થતા નથી. આપણને સારું લાગે પરંતુ એકદમ શક્તિશાળી બેક્ટિરિયા બચી જાય છે. ધીમે ધીમે તે પાછું પોતાની શ્રેષ્ઠતા જમાવે છે. તેનું નવું જેનેરેશન પણ વધુ જોરદાર જન્મે છે. તે બેકટીરિયા ઉપર એન્ટિબાયોટિક ઓછી અને ઓછી અસર કરવા લાગે છે. એવું બની શકે કે તે વ્યક્તિ પોતે યુવા ઉમર માં હોય અને તે બેકટીરિયા તેને નુકશાન ન કરી શકે પણ તે બેકટીરિયા તેના સંપર્ક માં આવતા બાળક અથવા વૃદ્ધ ના શરીર માં ઘૂસીને પ્રલય મચાવી શકે. 

 

વર્લ્ડ હેલ્થ ઓર્ગનિઝેશન ની ચેતવણી મુજબ જેમ જેમ એન્ટિબાયોટિક ની અસર ઓછી થતી જશે તેમ તેમ આપણે ફરી પાછા ફ્લેમિંગ પહેલા ના યુગ માં જઈ રહ્યા છીએ જ્યાં લોકો નું સરેરાશ આયુષ્ય હતું 47 વર્ષ અને બાળકો અને વૃધ્ધો નાના નાના ચેપી રોગ કાબુમાં ન આવવાને લીધે મ્રત્યુ ને શરણ થતા હતા. 

 

તો આપણે બધાયે એન્ટિબાયોટિક ના સદુપયોગ માટેની જવાબદારી લેવાની જરૂર છે. 

દ્રષ્ટિકોણ 102: એન્ટિબાયોટિક દવાની મહત્વપૂર્ણ શોધ અને તેનો ગેરઉપયોગ

મિત્રો, શનિવારે પ્રકાશિત થતી દ્રષ્ટિકોણ કોલમ ઉપર હું દર્શના વારિયા નાડકર્ણી તમોને આવકારું છું. અત્યારે કોરોનાવાઈરસ ખુબ ચર્ચાઈ રહ્યું છે ત્યારે આપણે એન્ટિબાયોટિક દવા ઉપર થોડી ચર્ચા કરીએ। સૌથી પહેલા તો એ કે કોઈ પણ વાઇરસ ઉપર એન્ટિબાયોટિક દવા કામ કરતી નથી. એન્ટિબાયોટિક દવા માત્ર બેકટેરિયા ઉપર કામ કરે છે. તેથી જ એન્ટિબાયોટિક્સ ને એન્ટિબેકટીરિઅલ તરીકે પણ ઓળખાય છે કેમ કે તે ખાસ બેકટીરિયા ઉપર કામ કરે છે. આ શક્તિશાળી દવાઓ શરીર ના ખરાબ બેકટીરિયા નો નાશ કરે છે અને બેકટીરિયા દ્વારા શરીર માં થતા રોગો ઉપર કાબુ લાવે છે. વાઇરસ થી થતા રોગો (જેમકે શરદી, ઘણી જાતની ઉધરસ અને ફલૂ) ઉપર એન્ટિબાયોટિક્સ કામ નથી કરતી।

એલેક્ષાંડર ફ્લેમિંગ નામના વૈજ્ઞાનિકે પહેલ વહેલી પેનિસિલિન નામના એન્ટિબાયોટિક ની શોધ 1928 માં કરી. દાક્તરી ભણ્યા પછી સ્ટેફીલોકોક્સ નામના બેકટીરિયા ઉપર કામ કરતા ફ્લેમિંગે નોંધ કરી કે એક વાર કોઈક ફૂગ વળવાથી પેટ્રી ડીશ માં ના બેકટીરિયા નો નાશ થયો. બીજા કોઈ હોય તો કામ બગડી ગયા નો અફસોસ કરે અને વધુ સાફ કરીને કામ શરુ કરે. પણ ફ્લેમિંગે આ ફૂગ બીજા બેકટીરિયા ની ડીશ ઉપર લગાડી અને તેમાં પણ બેકટીરિયા નો નાશ થયો. તેણે ત્યાર બાદ કરેલું કે બીજા દિવસે તે ઉઠ્યા ત્યારે તેણે એમ તો વિચારેલ જ નહિ કે બેકટીરિયા જે શરીર માટે કાતિલ બને છે તેને નાશ કરવાની દવાની તે શોધ તે ખુદ કરશે. પણ થયું તેવું જ. તેણે આ ફૂગ ને નામ આપ્યું પેનિસિલિન જીનસ।

બીજા વિશ્વયુદ્ધ દરમ્યાન ફ્લેમિંગ ના વિદ્યાર્થીઓ એ આ દવાનું સામુહિક ઉત્પાદન શરુ કર્યું। અને 1945 માં ફ્લેમિંગ ને આ શોધ માટે નોબેલ પ્રાઈઝ આપવામાં આવી. ટાઈમ મેગેઝીને તેને 20મી સદીના સૌથી મહત્વપૂર્ણ માણસ નું બિરુદ આપ્યું અને તેને 30 હોનારરી ડિગ્રીઓ અને કેટલાય ઇનામો આપવામાં આવ્યા છે. તે પછી તો બીજા ઘણા વૈજ્ઞાનિકોએ બીજા ઘણા એન્ટિબાયોટિક્સ જે જુદા જુદા બેકટીરિયા ઉપર અસર કરે છે તેની શોધ કરી છે.

હું નાની હતી ત્યારે મને ઘણી વખત ગળા માં દુખાવો થતો અને ડોક્ટર એન્ટિબાયોટિક નું પ્રિસ્ક્રિપશન આપતા. તે વિષે વધુ વાતો કરતા પહેલા કહીશ કે, એન્ટિબાયોટિક ની શોધ થતા પહેલા તેવા નાના નાના રોગ માં કેટલાયે બાળકો નાની ઉમર માં જ ખલાસ થઇ જતા. 20મી સદી ની શરૂઆત પહેલા ચેપી રોગો બાળકોના અને વૃધ્ધોના મૃત્યુ માટે જવાબદાર ગણાતા। સરેરાશ આયુષ્ય તે સમયે 47 આસપાસ હતું અને વધુ ગંદકી વાળી રહેવાની જગ્યાઓમાં ખુબજ ઓછું સરેરાશ આયુષ્ય હતું। પરંતુ ફ્લેમિંગ ના સંશોધન પછી તે વાસ્તવિકતા બદલાય ગઈ. ધીમે ધીમે અમેરિકા જેવા દેશોમાં સરેરાશ આયુષ્ય 80 ને પહોંચવા આવ્યું અને ચેપી રોગોથી મરવાને બદલે બિન ચેપી રોગો દ્વારા મૃત્યુ થવાનો દર વધી ગયો.

મેં આગળ કહ્યું તે પ્રમાણે હું સમજી ગઈ હતી કે મને ગાળામાં દુખાવો થાય ત્યારે મને એન્ટિબાયોટિક લેવાની જરૂર પડે છે. તે પછી તો મેં ડોક્ટર પાસે જવાનુંજ છોડી દીધું। ઘરમાં મારી મમ્મીને પણ કહેતી નહિ. ગાળામાં દુખે એટલે નીચે ચાલીને હું એન્ટિબાયોટિક ની બે ચાર ગોળી લઇ લેતી અને સારું લાગે એટલે લેવાનું બંધ. અજ્ઞાનતા માં રહીને આ રીતે એન્ટિબાયોટિક રેઝિસ્ટન્સ વધારીને મેં મારા શરીરને જ અતિશય નુકશાન નથી પહોચાડ્યું પરંતુ તે સાથે સાથે દુનિયાભર માં નુકશાન કર્યું છે અને ઘણા લોકોએ અજ્ઞાનતામાં રહીને જે રીતે આવા શક્તિશાળી એન્ટિબાયોટિક્સ નો ગેર ઉપયોગ કર્યો છે તેથી દુનિયાભરમાં મોટી સમસ્યા ઉપસ્થિત થઇ રહી છે. તે એન્ટિબાયોટિક રેઝિસ્ટન્સ વિષે અને સેપ્સિસ વિષે આવતા અઠવાડિયાઓ માં વધુ વાતો કરીશું।

મારો બ્લોગ ગમે તો 3200 વ્યક્તિઓ જોડે તમે પણ ફોલો કરી શકો છો અથવા બ્લોગ ની નીચે લાઈક નું બટન પ્રેસ કરો અથવા બ્લોગ ની ઉપર 5 સ્ટાર લાઈટ થયા પછી પ્રેસ કરીને બ્લોગ ને 5 સ્ટાર રેટિંગ આપી શકો છો. તમારી કોમેન્ટ પણ જરૂર મુકશો. હું બધીજ કોમેન્ટ્સ ખુશી થી વાંચું છું.

દ્રષ્ટિકોણ 101: માર્ક ટ્વેઇન ની સફર

 

મહિનાના બીજા અથવા ત્રીજા શનિવારે આ કોલમ પ્રકાશિત થશે અને તેમાં જુદા જુદા વિષયો ઉપર અને વિવિધ દ્રષ્ટિકોણ થી વાતો થશે. તો આજે એક નવા વિષય ઉપર વાતો કરીએ.  આ પહેલાના દ્રષ્ટિકોણ વિષય ઉપર મારા 51 લેખ શબ્દોનું સર્જન બ્લોગ ઉપર સમાપ્ત થયા છે. મારા અને બીજા અન્ય લેખકોના લેખ ત્યાં વાંચવા મળશે. 

 

જીવન માં આપણે કૈંક ને કૈંક  શોધતા હોઈએ છીએ. કોઈકને પ્રેમ ની શોધ હોય તો કોઈક નું જીવન  પૈસા, નામના કે મોક્ષ મેળવવાની શોધ માં વીતે। તે પ્રમાણે હેન્રી મિલર ના કહેવા અનુસાર લેખન ને પણ એક શોધ ની સફર માની શકાય. ઉપરાંત મિલર કહે છે કે લેખક લખવાના કાર્ય માં એક માર્ગ અપનાવે છે પણ આખરે લેખક પોતે જ એક માર્ગ બની જાય છે. આ તેમણે લેખન ઉપર ખુબ જ વિચારવાલાયક અને ઉમદા વાત કહી છે. 

 

આજે તેમણે કહેલ વાત ને લઈને એક ખુબ જાણીતા લેખક વિષે થોડી વાત કરવા માંગુ છું. માર્ક ટ્વેઇન અમેરિકા ના ખુબ મોટા લેખક અને તે ઉપરાંત પ્રકાશક, ઉદ્યોગ સાહસિક, વિનોદી, અને રમૂજ કરાવનાર વ્યક્તિ તરીકે જાણીતા છે. અલબત્ત, તેમના વિષે  કહેવાયું છે કે તે આ દેશમાં સૌથી વધુ રમુજી વ્યક્તિ છે. વિલિયમ ફોકનર, જેમને લેખન માટે નોબેલ પ્રાઈઝ મળેલી છે તેમણે માર્ક ટ્વેઇન વિષે કહેલું કે ટ્વેઇન “અમેરિકન લેખન સાહિત્યના પિતા સમાન છે”.

 

આ દેશના ઉમદા નસીબ હતા કે ટ્વેઇન ને લેખન સાથે સફર નો પણ શોખ હતો. તેમણે થોડો સમય મિસિસિપી નદી ઉપર કામ કરવામાં વિતાવેલ।  સેમ્યુઅલ ક્લેમેન્સ નામે જન્મેલ તેમણે તેમનું માર્ક ટ્વેઇન ઉપનામ આ નદી ઉપરજ અપનાવ્યું। માર્ક ટ્વેઇન ઉપનામ નો અર્થ છે કે જયારે બોટ 12 ફૂટ ઊંડા પાણી ઉપર હોય તે માર્ક ને માર્ક ટ્વેઇન કહેવાય છે અને તેટલી ઊંડાઈ બોટ માટે સુરક્ષિત ગણાય છે. 

 

મિસિસિપી નદી મિનેસોટા થી નીકળીને 2320 માઈલ, અમેરિકા ના 10 સ્ટેટ માંથી વહીને અંતે  ગલ્ફ ઓફ મેક્સિકો માં ઠલવાય છે. આ નદી ઉપર ટ્વેઈને બોટ ચલાવતા બારીકાઈથી નદીના કિનારે રહેતા લોકો અને તેમની રહેણીકહેણી નું નિરીક્ષણ કર્યું। તેમના વિચારોમાં પણ બદલાવ આવ્યો અને તેમના લેખન દ્વારા વાચકોને અમેરિકાની સાંસ્કૃતિક લેન્ડસ્કેપ વિષે જાણવા મળે છે. 

 

ટ્વેઈને કહેલું કે “મુસાફરી પૂર્વગ્રહ માટે જીવલેણ છે”. તેનો મતલબ કે તમે સફર કરતા, વિવિધ લોકો ના સંપર્ક માં આવો અને તેમના વિષે જાણો અને સંબંધ કેળવો, તે સાથે સાથે તમારું દ્રષ્ટિકોણ પણ વિકસે છે અને કોઈજ પૂર્વગ્રહ ટકી શકતા નથી. ટ્વેઇન ના લખાણ માં નદી કિનારે વસતા અને નદી ઉપર કામ કરતા પાઇલોટ,  ખેડૂતો, તેમની પત્નીઓ, જુગારીઓ, નેટિવ અમેરિકનો, બ્લેક અમેરિકનો, મોટા ઝાડ કાપનાર લમ્બરજેક્સ વગેરે નો ઉલ્લેખ છે અને તેમના જીવન વિષે  જાણવા મળે છે. 

 

સાલ 1985 માં ટ્વેઇન ની મશહૂર નવલકથા “ધ એડવેન્ચર્સ ઓફ હક્લબેરી ફિન” પ્રસિદ્ધ થઇ. ટુંકાણ માં ભૂમિકા કહું તો હક નામના છોકરા ઉપર દયા ખાઈને મિસ ડગ્લાસ તેને ઘરે લઇ ગઈ. હક ની મુલાકાત ત્યાં જિમ કરીને એક  સ્લેવ (ગુલામ)સાથે થઇ. તે સમયે આ દેશમાં મોટા બદલાવ ની હવા ફૂંકાઈ રહી હતી અને બ્લેક અમેરિકનો આઝાદી મેળવવા માટે દક્ષિણ માંથી તેમના મલિક ને છોડીને ઉત્તર તરફ પ્રયાણ કરતા હતા. જીમે પણ તેની માલકણ બાઈને છોડીને ઉત્તર તરફ ભાગવાનો નિર્ણય કર્યો અને હક તે સફર માં જિમ સાથે જોડાયો। આ સફર માં હક અને જિમ વિખુટા પડી ગયા, ફરી મળ્યા અને તેઓએ સાહસ ખેડ્યાં અને વિરોધીઓનો સામનો કર્યો। 

 

આમ જોઈએ તો આ એક બાળવાર્તા છે. પણ તેનું અર્થઘટન કરતા વિવેચકો કહે છે કે ટ્વેઈને પોતે તેમના જીવનકાળ દરમિયાન નિરીક્ષણ કરીને જોયેલ સમાજના વિવિધ પાસાઓ ને રમૂજી રીતે વણી લીધા છે. તેટલુંજ નહિ પણ વારંવાર હક ને સત્ય અને જૂઠ, આડંબર અને પ્રામાણિકતા જેવા સિદ્ધાંતો વચ્ચે થી પસાર થઇ ને પોતાનો માર્ગ  કાઢવાનો હોય છે. જેમ કે એકવાર હક કહે છે “પપ્પા હંમેશાં કહેતા હતા કે જો તમે પાછી આપવાના હો તો શાંતિથી કોઈની વસ્તુઓ ઉધાર લઈએ છીએ તેમ માની ને લઇ લેવામાં કોઈ હાનિ નથી. પરંતુ માલકણ કહે છે કે કોઈને પૂછ્યા વિના કંઈપણ લેવું તે ચોરી કર્યા બરોબર જ છે”. ગરીબ અને અશિક્ષિત હક નું પાત્ર આ રીતે સફર કરતા અને જિંદગીના વિઘ્નોમાંથી પસાર થતા થતા ઘડાય છે અને વાસ્તવિક સફર સાથે આ તેના જીવનના સિદ્ધાંતો ની શોધ ની પણ સફર છે.  આ લખાણ માં માર્ક ટ્વેઈને તેમની સફર, તેમણે મિસિસિપી નદી ઉપર માણેલ મોજ, અને નદીનું આબેહૂબ વર્ણન તો કર્યું જ છે. પણ સાથે સાથે આ લેખન માં તેમણે જીવન ના સિદ્ધાંતો જે જિંદગીને એક નિશ્ચિત દિશા બતાવે છે તેમને પણ અનોખી ખૂબી થી વણી લીધા છે. 

 

હેન્રી મિલરે કહેલું કે – “કોઈ પણ સફર નું લક્ષ્ય એક સ્થાને પહોંચવાનું નથી હોતું પરંતુ સફર નું મહત્વ એક નવી દ્રષ્ટિ અપનાવવાનું હોય છે”. અને તેમના કહેવા અનુસાર લેખક માહિતી તો પીરસે જ છે પરંતુ ઘણીવાર તે માહિતીને નોલેજ અને વિઝડમ માં બદલાવવાની કોશિશ કરે છે. માર્ક ટ્વેઈને માહિતી સાથે અને રમૂજ સાથે અમેરિકાને ઘણું શાણપણ (વિઝડમ) આપ્યું છે. 

Happy Lohri/ Makar Sankranti

Today is the Indian festival of Lohri also known in parts of India as Makar Sankranti. For many reasons I love this festival, one of them being that it falls right around my birthday!! Makar Sankranti is celebrated with prayers to Surya or Sun God and it marks the first day of sun’s transit or winter solstice and the start of longer days. It is one of the few Indian festivals observed according to solar cycle, while most festivals are set my lunar cycle of the Hindu calendar.

It is celebrated as Lohri in North India to mark the end of peak winter season and also farmers in Punjab begin their financial year on this day.  Like most Hindu festivals, this one also is celebrated with delicious array of sweets that are different in different parts of India.

In Gujarat where I come from, we celebrate Makar Sankarnti by flying kites. It is the biggest kite flying day when everyone is on the terraces of their homes or apartments and flying kites and trying to bring down other kites. As preparation, for days vendors are busy selling colorful kites to the buyers who go home and soak the string with glass powder so they can cut the strings of other kites.
  

Here’s my little #Gujarati poem

સર સર સર સર ઉડે મારી પતંગ
એ ઊંચે ઊડતી જાય ને હરખાય
ઘડીક નીચે ડૂબકી મારે મારી પતંગ
ફરી ઉડે, જાણે હવામાં તરતી જાય
લીલા લાલ રંગે ચગતી મારી પતંગ
પાનખર આજે આભ ને મળવા જાય

Loosely translated in English as

Sir sir sir sir flies my kite
Higher it goes out of site
For a second, dives down my kite
And flies as if swimming in flight
In red green orange colors, my kite
As if autumn is falling upward to meet the Gods